Prijsherzieningsclausules: vermijd ongewenste verrassingen

We leven vandaag in onvoorspelbare en uitdagende tijden, waardoor prijsherzieningsclausules actueler zijn dan ooit. Zeker het bedrijfsleven wordt meer en meer geconfronteerd met onvoorziene prijsstijgingen, door de torenhoge inflatie. Wat als je een lopend project hebt, waarvan de overeenkomst reeds werd afgesloten voor de prijsstijgingen plaatsvonden? Mogen prijsstijgingen zomaar doorgerekend worden aan de klant? Een prijsherzieningsclausule is een conditie in een overeenkomst waarin de omstandigheden bepaald worden wanneer de overeengekomen prijs herzien kan worden. Dat kan bijvoorbeeld gaan over de prijswijziging van belangrijke grondstoffen of een stijging van de lonen. In de komende blog lichten we toe aan welke voorwaarden een prijsherzieningsclausule dient te voldoen. Er bestaat ook een belangrijk verschil tussen overeenkomsten met bedrijven enerzijds en met consumenten anderzijds. Wil je dieper ingaan op deze materie, en je overeenkomsten tot in de puntjes in orde maken? Schakel dan de expertise in van Interius Advocaten.

Prijsherzieningsclausule: dit zijn de regels

Er zijn verschillende regels waaraan een prijsherzieningsclausule moet voldoen.  Een prijsherzieningsclausule wordt niet vermoed. Ze moet uitdrukkelijk vastliggen in een overeenkomst of een bestek. Hierbij geldt het principe van de wilsautonomie (artikel 1134 van het Burgerlijk Wetboek). Partijen beslissen vrij of ze een dergelijke clausule al dan niet opnemen in hun overeenkomst.

Als algemene regel geldt verder dat de prijs bepaald of bepaalbaar moet zijn als de clausule wordt toegepast. De clausule moet dus, aan de hand van objectieve maatstaven, bepalen op welke basis de prijs zal worden aangepast. Zo kan de nieuwe prijs bepaald worden aan de hand van wijzigingen in de materiaalkosten en/of lonen.

Dit algemeen principe vinden we ook terug in artikel 57 van de wet van 30 maart 1976 betreffende de economische herstelmaatregelen. Deze oude wet, niet toevallig uitgevaardigd tijdens de periode van sterke inflatie in de jaren ‘70, bevat, naast dit algemeen principe, nog een aantal regels waaraan prijsherzieningsclausules moeten voldoen:

• Indexatieclausules zijn verboden;
• Prijsherzieningen mogen maar betrekking hebben op maximaal 80% van de eindprijs;
• De parameters op basis waarvan de prijsherziening wordt berekend moeten beantwoorden aan reële kosten;
• Iedere parameter is alleen toepasselijk op dat gedeelte van de prijs dat beantwoordt aan de kosten die het vertegenwoordigt.

Deze voorwaarden hebben ook tot gevolg dat een prijsherzieningsclausule steeds in twee richtingen moet werken en dus zowel positieve als negatieve prijsherzieningen tot gevolg kan hebben. Het is niet mogelijk om negatieve prijsherzieningen contractueel uit te sluiten. Doorstaat de clausule de toets niet met deze regels dan is de clausule nietig. Vallen niet onder deze regels: huurovereenkomsten, wedden, lonen, sociale bijdragen en honoraria van vrije beroepers. Het toepassingsgebied van deze regels is beperkt tot Belgische overeenkomsten. Uitzonderingen zijn ‘buitenlandse’ overeenkomsten waarvan de prestaties in België uitgevoerd worden én die werden afgesloten door personen die in België verblijven.

Naast de oude Wet van 1976 zijn er nog talrijke andere wettelijke relevante bepalingen, onder meer in sociaalrechtelijke materies, het huurrecht, inzake aannemingsovereenkomsten, overeenkomsten die vallen onder het toepassingsgebied van de Woningbouwwet en overheidsopdrachten. Ook de Telecomwet en de Omroepdistributiewet bevatten specifieke bepalingen met betrekking tot de prijsherzieningsclausules.

Verder zijn er nog specifieke regels voor clausules in overeenkomsten met consumenten (B2C) en overeenkomsten tussen bedrijven (B2B).

Overeenkomsten met consumenten (B2C)

In België worden consumenten goed beschermd. Het Wetboek van Economisch Recht bevat een scala aan ‘onrechtmatige’ bedingen waarvan sommige ook van belang zijn voor prijsherzieningsclausules.

Zo moet een prijsherzieningsclausule steeds duidelijk en begrijpelijk zijn.

Wat is ook onrechtmatig? Bedingen en voorwaarden in overeenkomsten van onbepaalde duur die bepalen dat de prijs van de producten wordt vastgelegd op het ogenblik van levering, dan wel de onderneming toe te laten eenzijdig de prijs te verhogen of de voorwaarden ten nadele van de consument te wijzigen op basis van elementen die enkel afhangen van haar wil. Dit zonder dat de consument in al deze gevallen het recht heeft om vooraleer de nieuwe prijs of de nieuwe voorwaarden van kracht worden, de overeenkomst zonder kosten of schadevergoeding te beëindigen en hem daartoe een redelijke termijn wordt gelaten.

Bij overeenkomsten van bepaalde duur geldt hetzelfde verbod, zelfs indien op het ogenblik van de prijsstijging de consument de mogelijkheid wordt geboden om de overeenkomst te beëindigen.

Deze regels zijn een toepassing van de algemene regel dat de prijs steeds bepaalbaar moet zijn op grond van objectieve gegevens.

Wat is echter wel geoorloofd en geldig? De bedingen van prijsindexering, voor zover deze niet onwettig zijn. En indien de wijze waarop de prijzen worden aangepast expliciet beschreven is in de overeenkomst.

Overeenkomsten met bedrijven (B2B)

Parallel met de regeling voor consumenten, is er sedert 1 december 2020 ook een onrechtmatige bedingenleer van toepassing in B2B-relaties. Ook hier werd voorzien in de zogenaamde transparantieregel. Namelijk dat de clausules duidelijk en begrijpelijk moeten zijn opgesteld. Clausules die ervoor zorgen dat de onderneming het recht heeft de prijs van de overeenkomst eenzijdig te wijzigen, worden vermoed onrechtmatig te zijn. Ook deze clausule is een toepassing van het algemeen beginsel dat de prijs niet zomaar willekeurig en volgens eigen goeddunken kan aangepast worden. Een eenzijdige wijziging kan wel als de wijziging objectief wordt verantwoord bijvoorbeeld aan de hand van de stijging van de materiaalprijzen of de lonen.

Soorten prijsherzieningsclausules

Prijsherzieningsclausules kunnen verschillende vormen aannemen. Meestal wordt er een onderscheid gemaakt tussen twee soorten prijsherzieningsclausules. De eerste is de eenvoudige versie, waarbij de offerteprijs enkel wordt aangepast aan de hand van de evolutie in de materiaalkosten.

De tweede soort is de uitgebreide versie, waarbij de offerteprijs wordt aangepast aan de hand van de evolutie in de lonen én in de materiaalkosten.

Complementaire clausules en alternatieven

Naast een prijsherzieningsclausule zijn er nog andere interessante (complementaire) clausules die onder de loep kunnen worden genomen. Zo kan het interessant zijn de geldigheidsduur van een offerte te beperken, een beding in het kader van onvoorziene omstandigheden te voorzien of een heronderhandelingsclausule in te voegen complementair aan of als alternatief voor de prijsherzieningsclausule.

Contacteer Interius Advocaten

Uiteraard bevat de materie over de prijsherzieningsclausule veel meer elementen om rekening mee te houden. Laat je daarom professioneel begeleiden door advocaat Freek VAN NECK van Interius Advocaten, bij de opmaak van je contractvoorwaarden en/of afsluiting van overeenkomsten.