HELP! Bij de politie! Wat nu?

Het kan zijn dat de politie u wenst te spreken. Dit kan zijn als meerderjarige of als minderjarige, als getuige of als verdachte.

Al naar gelang de situatie beschikt u over verschillende rechten.

1. Getuigen en slachtoffers

De politie wenst u te horen als getuige in een bepaald dossier.

Vb. u was getuige van een aanrijding.

Vb. u was het slachtoffer van een misdrijf.

Vb. u kan als buurvrouw inlichtingen geven over herhaaldelijke familiale twist.

Ofwel zal de politie uw verklaring onmiddellijk noteren ofwel zal u een schriftelijke uitnodiging ontvangen.

Voor aanvang van het verhoor zullen u de volgende zaken medegedeeld worden:

• Een beschrijving van de feiten waar het over gaat.
• Dat u niet verplicht kan worden om een verklaring af te leggen / dat u zich kan beroepen op uw zwijgrecht.
• Dat uw verklaring in het dossier zal worden gevoegd en voor de rechtbank kan worden gebruikt.
• Dat – indien u dit wenst – uw verklaring in uw letterlijke bewoordingen zal worden genoteerd.
• Dat u het recht heeft om bijkomende onderzoeksdaden te vragen (vnl. voor slachtoffers).
• Dat u documenten in uw bezit mag aanwenden.

Indien de situatie zich zou voordoen dat tijdens het verhoor zou blijken dat u niet alleen getuige of slachtoffer bent maar ook verdachte, dan zal u hiervan in kennis worden gesteld en zal u dezelfde rechten hebben als een meerderjarige verdachte, zoals hieronder uiteengezet.

Sophy De Coster: "U springt best niet lichtzinnig om met uw recht om u door een advocaat te laten bijstaan."

2. Minderjarige

Wanneer de politie een minderjarige wenst te verhoren, zal dit bij voorkeur gebeuren met bijstand van een jeugdadvocaat.

Een minderjarige heeft in principe dezelfde rechten bij een verhoor als een meerderjarige. Alleen is het zo dat een minderjarige geen afstand kan doen van bijstand door een advocaat, zonder voorafgaandelijk vertrouwelijk overleg.

Een minderjarige zal dus altijd bijstand genieten. Voor de minderjarige (en de ouders) zijn hieraan geen kosten verbonden. De optredende advocaat zal worden vergoed via het pro deo systeem.

3. Meerderjarige verdachte

Wanneer de politie u als meerderjarige verdachte wenst te horen, wordt er een onderscheid gemaakt tussen de verdachte die niet van zijn vrijheid werd beroofd en de verdachte die wel van zijn vrijheid werd beroofd.

De verdachte die niet van zijn vrijheid werd beroofd zal ofwel met de post een schriftelijke uitnodiging ontvangen hebben om zich bij de politie aan te bieden voor het verhoor ofwel door de politie verzocht worden mee te komen naar het politiekantoor (weliswaar zonder te zijn gearresteerd).

De verdachte die wel van zijn vrijheid werd beroofd, werd gearresteerd en overgebracht naar het politiekantoor. Dit kan zijn bij betrapping op heterdaad of wanneer men zich bij u aanmeldt met een aanhoudingsbevel omdat u in het kader van een onderzoek in beeld bent gekomen.

Het onderscheid of men al dan niet van zijn vrijheid beroofd wordt, ligt op het vlak van de ernst van de feiten. Indien de feiten waaromtrent men verhoord moet worden, bestraft kunnen worden met een hoofdgevangenisstraf van 1 jaar of meer kan men van zijn vrijheid beroofd / gearresteerd worden.

Indien u niet van u vrijheid bent beroofd, beschikt u over de volgende rechten:

• U heeft recht op bijstand van een advocaat tijdens het verhoor.

Er wordt een onderscheid gemaakt al naar gelang er een schriftelijke uitnodiging voor verhoor werd verstuurd dan wel of men werd verzocht mee te komen naar het politiekantoor voor het afleggen van een verklaring.

Indien u een schriftelijke uitnodiging ontving, dient u zelf vooraf aan het verhoor een advocaat te raadplegen. Doet u dit niet, dan zal het verhoor doorgaan zonder een advocaat. U kan met andere woorden niet vragen om het verhoor uit te stellen om een advocaat te raadplegen.

Indien u geen schriftelijke uitnodiging ontving heeft u de keuze tussen (1) het verhoor éénmalig te laten uitstellen om een advocaat te raadplegen, (2) een telefonisch onderhoud te hebben met een advocaat of (3) uw advocaat te vragen om ter plaatse te komen.

U kan afstand doen van het recht op bijstand van een advocaat. Hiervoor zal u een afstandsverklaring moeten ondertekenen.

• U bent niet van u vrijheid beroofd, wat wil zeggen dat u op elk moment kan gaan en staan waar u wil.De politie kan u dus niet dwingen om te blijven.
• De politie dient u een mededeling te geven van de feiten waarover u wordt verhoord.
• U heeft het recht om te zwijgen.Indien u zich op uw zwijgrecht beroept, kan dit – indien er ooit een proces van zou komen – niet in uw nadeel spelen, in die zin dat u niet zwaarder kan worden bestraft voor de feiten.
• U heeft recht op bijstand van een tolk indien u de Nederlandse taal niet machtig bent.U doet er goed aan de komst van de tolk af te wachten en niet ‘te proberen’ om het verhoor in het Nederlands af te leggen om sneller opnieuw te kunnen beschikken.Het is op basis van uw verklaring dat er verdere beslissingen worden genomen.
• Indien u dit wenst, kan u er op staan dat uw verklaring wordt genoteerd in de letterlijk door u gebruikte bewoordingen.Meestal wordt hier van afgeweken en maakt de politie een doorlopende tekst van uw verklaring. U heeft achteraf het recht om de verklaring na te lezen en zaken te laten aanpassen.
• Indien u meent dat de politie bepaalde zaken zou moeten onderzoeken of bepaalde personen zou moeten ondervragen, dan kan u hierom verzoeken. Het Openbaar Ministerie of de Onderzoeksrechter zal hierover oordelen.
• U mag gebruik maken van de documenten die u in uw bezit heeft. U mag ook eisen dat deze documenten bij het dossier worden gevoegd.
• Op het einde van uw verhoor zal u uw verklaring kunnen nalezen en opmerkingen kunnen maken of verbeteringen kunnen laten aanbrengen.

Indien u wel van uw vrijheid bent beroofd / gearresteerd bent, beschikt u over meer uitgebreide rechten:

• Recht op een vertrouwelijk overleg met een advocaat en bijstand van een advocaat tijdens het verhoor.

Ofwel heeft u reeds een advocaat en dan zal er getracht worden om deze te contacteren. Het zal er van afhangen of deze advocaat is ingeschreven voor deze diensten.

Ofwel heeft u nog geen advocaat en dan zal er beroep worden gedaan op het permanentiesysteem van de balie.

Het is en blijft een recht op bijstand van een advocaat; u bent met andere woorden niet verplicht om u te laten bijstaan.

U kan met andere woorden afstand doen van het recht op bijstand doch u dient dit weloverwogen te doen. Hiertoe kan u gebruik maken van de mogelijkheid om het afstand van bijstand telefonisch te overleggen met een advocaat.

• Indien u gebruik maakt van het recht op bijstand van een advocaat, heeft u tijdens het verhoor recht op een éénmalig bijkomend overleg van 30 minuten om bijkomend te overleggen.Ook uw advocaat heeft het recht om hiervan gebruik te maken. Uw advocaat zal dit uiterst strategisch aanpakken, bijvoorbeeld wanneer u zich dreigt ‘vast te rijden’, uzelf dreigt te beschuldigen van (bijkomende) feiten of er tijdens het vertrouwelijk overleg bepaalde zaken werden afgesproken en u tijdens het verhoor in het nauw zou worden gedreven, waardoor u meer zou bekennen dan u zinnens was … .
• De politie dient u een mededeling te geven van de feiten waarover u wordt verhoord.
• U heeft het recht om te zwijgen.Indien u zich op uw zwijgrecht beroept, kan dit – indien er ooit een proces van zou komen – niet in uw nadeel spelen, in die zin dat u niet zwaarder kan worden bestraft voor de feiten.
• U heeft het recht iemand te laten weten dat u van uw vrijheid werd beroofd.Dit recht is uiterst beperkt. U mag laten weten dat u bij de politie bent maar over de feiten mag u niets zeggen.
• U heeft recht op medische hulp.Concreet wil dit zegen dat wanneer u bepaalde medicatie nodig heeft, de politie deze bij u thuis zal ophalen en wanneer u gewond bent (bijvoorbeeld naar aanleiding van de feiten of naar aanleiding van de arrestatie) dat u verzorgd zal worden.
• U heeft recht op bijstand van een tolk.
• Indien u dit wenst, kan u er op staan dat uw verklaring wordt genoteerd in de letterlijk door u gebruikte bewoordingen.
• Indien u meent dat de politie bepaalde zaken zou moeten onderzoeken of bepaalde personen zou moeten ondervragen, dan kan u hierom verzoeken.
• U mag gebruik maken van de documenten die u in uw bezit heeft. U mag ook eisen dat deze documenten bij het dossier worden gevoegd.
• Op het einde van uw verhoor zal u uw verklaring kunnen nalezen en opmerkingen kunnen maken of verbeteringen kunnen laten aanbrengen.

Wanneer u van uw vrijheid bent beroofd, zal uw verklaring na afloop van het verhoor worden overgemaakt aan het Openbaar Ministerie / de parketmagistraat.

Indien de parketmagistraat meent dat het vereist is (bijvoorbeeld omwille van de ernst van de feiten, voor de openbare veiligheid, om recidive tegen te gaan, om vluchtgevaar tegen te gaan … ) dat u aangehouden blijft, zal u binnen de 48 uur te rekenen vanaf uw arrestatie dienen te verschijnen voor de onderzoeksrechter.

De onderzoeksrechter zal u dan opnieuw verhoren. Tijdens dit verhoor beschikt u over dezelfde rechten als hierboven beschreven.

Na afloop van het verhoor zal de onderzoeksrechter beslissen om u al dan niet in verdenking te stellen (= of er voldoende aanwijzingen zijn dat u er iets mee te maken heeft) en of u aangehouden blijft (= of u naar de gevangenis moet).

4. Het belang en de taak van de advocaat tijdens het politieverhoor

U dient zich bewust te zijn van het belang van de bijstand van een advocaat bij het verhoor bij de politie.

Uw advocaat ziet er immers op toe dat:

• U (indien gewenst) uw zwijgrecht respecteert en uzelf niet (bijkomend) gaat beschuldigen.
• U op de hoogte bent van uw rechten en dat u weet waar u aan toe bent.
• De rechten van verdediging worden gerespecteerd.
• U correct wordt behandeld tijdens het verhoor. Dit wil zeggen dat uw advocaat er op toe ziet dat u niet onder druk wordt gezet, dat er geen dwang wordt uitgeoefend, dat uw verklaring niet anders wordt genoteerd dan u ze heeft gedaan ….

Uw advocaat heeft tijdens het verhoor normaal gezien een eerder passieve rol doch wanneer uw rechten worden geschonden, kan uw advocaat ingrijpen.

Uw advocaat heeft ook het recht om opmerkingen te formuleren (waarmee de parketmagistraat rekening kan houden bij de beslissing om u al dan niet voor te leiden bij de onderzoeksrechter) en bijkomende opsporingshandelingen te vragen.

Er mag bijgevolg niet lichtzinnig worden omgesprongen met het recht op bijstand van een advocaat en de afstandsverklaring.

Aanvankelijk wordt er immers vaak gedacht ‘we kunnen het wel allemaal zelf’ of ‘we zullen hier eens snel een verklaring afleggen en daarna kan ik naar huis’ of ‘ik ga hier geen 2 uur wachten tot die advocaat hier is’.

In de praktijk gaat het er vaak anders aan toe en wordt er pas een advocaat geraadpleegd wanneer het spreekwoordelijke kalf al verdronken is.

U dient er zich van bewust te zijn dat uw verklaring zal dienen als bewijs voor de Rechtbank en dat u op basis hiervan veroordeeld kan worden.

Teneinde u rechten maximaal gewaarborgd te zien, doet u best het beroep op uw advocaat of een advocaat van de permanentiedienst, die u als professioneel zal bijstaan met raad en daad.

Concreet: indien u een beroep wenst te doen op de bijstand van een advocaat, zal uw advocaat worden gecontacteerd of er zal een advocaat worden opgeroepen via het permanentiesysteem. Deze advocaat heeft in principe 2 uur de tijd om ter plaatse te komen doch normaal gezien neemt de advocaat onmiddellijk contact op met de politie om concreet af te spreken wanneer het verhoor kan doorgaan. Vervolgens zal er een vertrouwelijk overleg plaatsvinden, waarna de betreffende advocaat u zal bijstaan tijdens het verhoor.

Sophy De Coster

21 oktober 2018